De framehoogte moet ongeveer tweederde van de kruishoogte zijn. De richtlijnen zijn echter niet zaligmakend, het kan naar smaak van de fietser ook iets hoger of lager zijn. Rugklachten treden vaak op bij mensen met lange benen en een relatief korte romp. "Meestal door een verkeerde afstelling van de fiets", meent Corine Dorland. "Stuur en zadel zitten té ver uit elkaar of andere maten kloppen niet." Het stuur dichterbij en iets hogere zit geeft vaak een flinke verbetering.
Door meer voorover te buigen (bijvoorbeeld wanneer je harder gaat fietsen) komen er grotere krachten op de onderrug te staan. Banden en spieren moeten de rug in het gareel houden.
Vergelijk de rugspieren met een paar scheerlijnen. In een normale houding, rechtop zitten of staan, drukt er een gewicht van ongeveer dertig tot vijftig kilogram op de onderste wervels. Bij voor-over leunen komt er extra spanning op de rugspieren te staan. De spieren werken als een soort scheerlijn om te voorkomen dat de rug doorbuigt. Een té hoge spanning in de rugspieren vertaalt zich in pijn. Fietscomfort begint met een juiste zadel- en fietsafstelling.
Neem tijdens fietsuitstapjes altijd een gereedschapsetje mee om de zadel- of fietsafstelling te wijzigen. Onderweg komen de problemen doorgaans in volledige omvang boven water. Directe bijstelling kan een hoop ergernis besparen. Zadelpijn is een kwelling voor menig recreatiefietser. Niet alleen pijnlijke zitknobbels, maar ook rugklachten of een branderig gevoel in het kruis belemmeren menig fietsliefhebber om vaker op het stalen ros te stappen. Voor zadelpijn bestaat niet één zaligmakende oplossing. Hoewel al snel geroepen zal worden dat die er wel is: biefstuk erop! Slager Jan Willemse: "Dat werd vroeger wel gezegd. Ook als iemand zijn hoofd had gestoten, of ergens een bult of blauwe plek had, moest er rauw vlees op. Ik heb nooit helemaal begrepen wat het voordeel daarvan zou kunnen zijn."
"Biefstuk? Nooit gedaan", reageert mountainbikester Corine Dorland uit Eerbeek. De international heeft zelf allang geen zadelpijn meer. Door een jarenlange ervaring op zowel crossfiets, racefiets als mountainbike weet ze inmiddels wat belangrijke aandachtspunten zijn. "Je moet een zadel uitzoeken wat bij je past. Wat bij je lichaam past."
Maat
Het zadel wordt vaak gezien als de enige boosdoener bij fietsklachten. Onterecht. De afstelling van de fiets, het zadel en de lichaamsbouw van de fietser bepalen samen het comfort. "Je moet natuurlijk een fiets kopen die op maat is", aldus Corine Dorland. "Bij fietsenzaken is het tegenwoordig normaal dat de maten worden genomen. Daarna kun je 'spelen' met de instellingen. Het maakt namelijk niet uit of je op een racefiets, mountainbike of een gewone fiets rijdt. De hoofdlijnen zijn hetzelfde. Het is een kwestie van veel uitproberen. De boel moet prettig aanvoelen. Het zadel op goede hoogte en in de juiste stand gekanteld."
Is het zadel te smal, dan zijn klachten snel een feit. Vrouwen ervaren druk op de geslachtsdelen en mannen voelen de kracht op bloedvaten die naar de penis leiden. Zenuwen kunnen afgekneld worden, wat tijdelijk voor een gevoelloos geslachtsdeel kan zorgen.
Breder
De gemiddelde afstand tussen de zitknobbels bij vrouwen is 13,5 centimeter, bij mannen is dat 11,4 centimeter. Speciale vrouwenzadels zijn daarom iets breder aan de achterzijde. Hoe verder je voorover gebogen zit, hoe smaller het zadel kan zijn, want door de ronde vorm van de bekkenbodem komen de raakpunten van het zitbeen dan dichter bij elkaar.
"Het zadel moet goed afgesteld worden", aldus Dorland. "Een kleine kanteling voor- of achterover kan een heel stuk schelen." Het is duidelijk te voelen als de zitknobbels op de juiste plekken steun vinden. Komt de druk op zowel de zitknobbels als de genitaliën te staan, dan is het zadel te bol, of staat niet in de juiste stand. Een platter zadel of een zadel met een uitsparing in het midden kan uitkomst bieden.
Net als bij een hoogstand van het zadel, zorgt een voorovergekanteld zitvlak voor wrijving langs de huid. Vervolgens ontstaat een branderig gevoel in schaamstreek. De irritatie kan ook optreden als het zadel te zacht is. De zitbotjes zakken dan te diep weg.
Bult
Edwin Ophof, oud-topamateurwielrenner, weet maar al te goed wat schuurplekken tot gevolg kunnen hebben. "Ik had en heb vaak zadelpijn", bekent Ophof. "Een drama. Een klein wondje onder het geslachtsdeel leidde bij mij vaak tot een behoorlijke ontsteking. Hing er een enorme bult onder. Je bedenkt dan van alles om toch te kunnen fietsen. Een ring om de puist bijvoorbeeld, zodat de druk gespreid wordt. Het werd soms zo erg dat ik overwogen heb het mes er in te laten zetten. Zover is het gelukkig nooit gekomen."
De Raalter wielrenner en triatleet meent dat zadelpijn nauwelijks volledig uit te bannen is. Preventie is belangrijk. "Ik gebruik altijd broekenvet", aldus Ophof.
"En een broek met een redelijk dikke zeem. Bij de triatlon zit er een dun zeempje in de broek. Dat is minder fijn. En een goede hygiëne. Ik doe nooit een broek zonder te wassen een tweede keer aan."
Naden
Een goede fietsbroek kan niet meer ontbreken in de garderobe van de hedendaagse fietsfanaat. Corine Dorland: "Tegenwoordig zijn er speciale broeken met zeem in alle soorten en maten. Het geijkte wielerbroekje, strak zwart lycra met pijpen tot net boven de knie, is niet meer nodig. Er zit wel een enorm verschil in merken. De voorkeur is zeer persoonlijk."
Broeken voorzien van (kunst)zemen kruis zijn er in strak en wijd model, allerlei kleuren en materiaalsoorten, modellen speciaal gefabriceerd voor het vrouwenlichaam of het mannenlijf. Natuurlijk is het dragen van ondergoed onder de fietskleding uit den boze. Naden kunnen weer zorgen voor irritaties.
Voor wie tobt over het uittrekken van ondergoed, of liever het prettig zittende oude kloffie wil blijven dragen, is het speciale ondergoed voorzien van een zeem een oplossing. Het is vast een betere oplossing dan een biefstuk.
