De afgelopen dagen heb ik bij verschillende temperaturen wat metingen verricht.
Methode:
Een injectiespuit van 20ml heb ik gevuld met olie. Vervolgens heb ik de zuiger uit de spuit getrokken en de olie door een dikke injectienaald (14G = 2mm) uit de spuit laten stromen (vergelijkbaar met een trechter die leegloopt). Vervolgens heb ik gemeten hoe lang het duurde voordat het niveau van de olie was gezakt van 15 naar 10ml.
Dit heb ik gedaan bij verschillende temperaturen: 4, 9, 14 en 19 graden Celsius. Kouder dan 4 graden is het nog niet geweest de laatste dagen, dus een meting bij lagere temperatuur was nog niet mogelijk.
Als referentie heb naast de Rohloff-naafolie dezelfde metingen ook gedaan met water, Rohloff-spoelolie en 10W en 15W vorkolie (Motorex).
Wetenschappelijk gezien is er vast wel wat aan te merken op deze methode, maar het principe komt overeen met een van de erkende methoden om viscositeit van vloeistoffen te meten.
Resultaten:
Hieronder staan de resultaten in een grafiek.

Een paar dingen zijn duidelijk te zien:
- De Rohloff-naafolie wordt bij lagere temperaturen aanzienlijk dikker/trager. Vorkolie ook trouwens.
- Olie die bij kamertemperatuur (19 graden) dun is (spoelolie van Rohloff) blijft ook bij lagere temperaturen dun, terwijl bij de soorten die bij kamertemperatuur al wat dikker zijn, lage temperaturen de olie duidelijk nog dikker maken.
- Als je de grafiek extrapoleert naar een temperatuur van 0 graden Celsius zal de Rohloff-naafolie ongeveer 3x trager/dikker zijn dan bij 19 graden Celsius.
De vraag blijft natuurlijk: is dit verschil in dikte van de olie groot genoeg om het te merken tijdens het fietsen bij lage temperatuur? Ik denk van wel, maar misschien is er iemand die daar nog iets zinnigs over kan zeggen?
Mijn plan is om nu 1/4 van de naafolie te vervangen door spoelolie. Ik neem aan dat de grafiek dan ongeveer op 75% van het huidige niveau komt te liggen (is dat een juiste aanname? Ik ben geen deskundige). Dat zou betekenen dat het mengsel van naafolie en spoelolie dan bij 4 graden ongeveer dezelfde dikte zal hebben als de pure naafolie bij 10 graden. Bij 0 graden zou het ongeveer even dik zijn als de naafolie bij 5 graden. Dat is dik genoeg om nog goed te smeren en dun genoeg om soepel mee te fietsen.
Als in het voorjaar de temperaturen weer oplopen naar boven de 10-15 graden vervang ik dan de olie door nieuwe naafolie. Of ik in de praktijk verschil ga merken moet nog blijken, maar het kan geen kwaad om het te proberen.